Okresy niedoborów i nadmiarów opadów

Okres niedoborów to ilość dni, podczas których odnotowano brak opadów lub w których suma opadów była niższa od założonego progu. Natomiast okres nadmiarów to ilość dni z opadami wyższymi od przyjętych progów. Prezentowane poniżej wykresy opracowywane są dla stacji synoptycznych IMGW-PIB.

Dla celów rolniczych interesująca jest częstość występowania dni o różnych wartościach sum dobowych w przebiegu rocznym, a szczególnie w okresie wegetacyjnym.

W warunkach klimatycznych Polski, spośród wielu zjawisk meteorologicznych niekorzystnych dla rozwoju i prawidłowej wegetacji roślin, największe szkody i straty w wysokości i jakości plonów wywołują susze, które są wynikiem niedoborów opadów atmosferycznych. Dla rozwoju roślin nie mają istotnego znaczenia także opady o małej dobowej wydajności, ponieważ woda opadowa niemal w całości wyparowuje, często już z powierzchni roślin lub z powierzchni gleby przed wsiąknięciem jej w głębsze warstwy. Z badań przeprowadzonych przez różnych badaczy wynika, że prawidłowy rozwój roślin zakłócają okresy bezopadowe trwające co najmniej 11 dni, przy czym im dłuższy jest okres bezopadowy, tym opad potrzebny do jego przerwania jest wyższy. Zatem za okres suchy przyjmuje się taki, który rozpoczyna się dniem bez opadu atmosferycznego, a w trakcie jego trwania występują dni bez opadów lub pojedyncze dni z opadem nieprzekraczającym założone progi. Bazując na badaniach Cz.Koźmińskiego i B.Michalskiej przyjęto następujące kryteria dla okresów suchych:

Dla okresu 1.10.-15.04:

Okres suchy: ciąg co najmniej 11 dni, podczas którego suma opadu za 1 lub 2 sąsiednie dni jest niższa lub równa 1,5 mm,

Okres bardzo suchy: ciąg trwający co najmniej 16 dni, podczas którego suma opadu za 1 lub 2 sąsiednie dni jest niższa lub równa 2,0 mm,

Okres skrajnie suchy: ciąg trwający co najmniej 21 dni, podczas którego suma opadu za 1 lub 2 sąsiednie dni jest niższa lub równa 2,0 mm.

Dla okresu 16.04.-30.09:

Okres suchy: ciąg co najmniej 11 dni, podczas którego suma opadu za 1 lub 2 sąsiednie dni jest niższa lub równa 3,0 mm,

Okres bardzo suchy: ciąg trwający co najmniej 16 dni, podczas którego suma opadu za 1 lub 2 sąsiednie dni jest niższa lub równa 5,0 mm,

Okres skrajnie suchy: ciąg trwający co najmniej 21 dni, podczas którego suma opadu za 1 lub 2 sąsiednie dni jest niższa lub równa 5,0 mm.

Wiadomo natomiast, że rośliny niejednakowo reagują zarówno na nadmiar jak i niedobór opadów w różnych fazach rozwojowych, co w konsekwencji przekłada się na wysokość plonów. Podczas gdy śladowe opady nie mają znaczenia dla rozwoju roślin, to bardzo wysokie sumy opadów również są mało użyteczne dla roślin, szczególnie na terenach o bardziej zróżnicowanej rzeźbie terenu. Po bardziej intensywnych opadach cała ich ilość spływa po powierzchni gruntu i tylko niewielka ilość wsiąka w głąb, a silny spływ powierzchniowy powoduje erozję gleby.

Bazując na wynikach badań klasyfikacji opadów przyjęto następujące kryteria dla dni z opadem:

Dla okresu 1.10.-15.04:

opad nieefektywny – suma dobowa ≤ 1,5 mm
opad umiarkowany – suma dobowa 1,6 ÷ 5,0 mm
opad wysoki – suma dobowa 5,1 ÷ 10,0 mm
opad bardzo wysoki – suma dobowa > 10,0 mm

Dla okresu 16.04.-30.09:

opad nieefektywny – suma dobowa ≤ 3,0 mm
opad umiarkowany – suma dobowa 3,1 ÷ 10,0 mm
opad wysoki – suma dobowa 10,1 ÷ 20,0 mm
opad bardzo wysoki – suma dobowa > 20,0 mm.

Wybrane materiały bibliograficzne:

1. Koźmiński Cz:. Przestrzenny i czasowy rozkład okresów bezopadowych trwających ponad 15 dni na terenie Polski, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, z.268, 1986.
2. Koźmiński Cz., Michalska B.: Niekorzystne zjawiska atmosferyczne w Polsce. Straty w rolnictwie. w: Klimatyczne zagrożenia rolnictwa w Polsce, Uniw. Szczec., Rozprawy i studia T.773, 2010.
3. Olechnowicz-Bobrowska B.: Częstość dni z opadem w Polsce, Prace Geograficzne, Nr 86, Instytut Geografii PAN, 1970.