Stopień zaspokojenia potrzeb wodnych roślin uprawnych

Różnica pomiędzy rzeczywistymi opadami odnotowanymi na stacjach synoptycznych a optymalną ilością opadów w danym miesiącu dla wybranej uprawy.

W czasie wegetacji zapotrzebowanie roślin na wodę zmienia się w zależności od fazy ich rozwoju. Zazwyczaj osiąga ono maksimum w okresie najszybszego przyrostu biomasy, która u większości roślin występuje pod koniec fazy rozwoju wegetatywnego oraz na początku tworzenia organów generatywnych. Niedobory wilgoci w tzw. krytycznej fazie wrażliwości powoduje największe obniżki plonu. W zależności od rodzaju rośliny okres ten przypada na różne etapy rozwoju. W przypadku zbóż krytyczna faza pojawia się w czasie strzelania w źdźbło, kłoszenia oraz wykształcania i nalewania ziarna (dojrzałość mleczna). Niedobór wilgoci w fazie kłoszenia i kwitnienia skutkuje słabym wykształceniem kłosa, co prowadzi do zmniejszenia liczby zawiązanych ziarniaków. Ponadto długotrwałe braki opadu podczas tego okresu skutkują gorszym wypełnieniem ziarna, co może znacznie obniżać plon ziarna. Burak cukrowy jest najbardziej wrażliwy na niedobór opadów w okresie szybkiego grubienia korzenia, natomiast rośliny bobowate grubonasienne w okresie kwitnienia do zawiązywania strąków i wypełniania nasion. Dodatkowo z wodą rośliny pobierają z gleby niezbędne składniki pokarmowe. Niedostateczna ilość opadów atmosferycznych i spadek wilgotności gleby ograniczają możliwość pobierania przez korzenie tych składników co również prowadzi do obniżenia plonowania, a w skrajnych przypadkach do utraty zdolności wegetacji. Należy podkreślić, że niedoborom opadów towarzyszą zwykle wysoka temperatura i duży niedosyt pary wodnej w powietrzu, co dodatkowo zwiększa transpirację i pogłębia stres wilgotnościowy spowodowany suszą. Stąd też informacje o niedoborze opadów w stosunku do zapotrzebowania danej rośliny na wodę są przydatne w procesie planowania ilości wodę niezbędnej do nawodnienia.

Z uwagi na znaczenie wody w procesie rozwoju roślin przygotowano mapy nadmiarów lub niedoborów wody w okresie wegetacji dla wybranych gatunków roślin uprawnych. Przy opracowaniu metodyki wyznaczenia nadmiarów lub niedoborów wody wykorzystano dostępne informacje literaturowe.

Sumy opadów atmosferycznych, odnotowane na stacjach synoptycznych w okresie od kwietnia do września, są porównywane z optymalnymi wartościami opadów, wyznaczonymi na podstawie literatury. Wyznaczane są różnice między nimi, którą następnie klasyfikowane są do jednej z trzech grup: OPTIMUM dla różnic od -10% do +10% podstawowej wartości, NADMIAR dla różnic większych niż +10% podstawowej wartości, NIEDOBÓR dla różnic mniejszych niż -10% podstawowej wartości. Uzyskane wartości są interpolowane, a ich rozkład przestrzenny przedstawiany na mapach za kolejne miesiące okresu wegetacyjnego (kwiecień – wrzesień).

Wybrane materiały bibliograficzne:

1. Dzieżyc J.: Potrzeby wodne roślin uprawnych. PWN Warszawa, 1989